توسط : تصور کنید اقیانوسی بیپایان از شنهای طلایی که زیر آفتاب سوزان میدرخشد. به نظر میرسد این مکان ایدهآل برای تولید انرژی پاک و نامحدود باشد. اما در واقعیت، تبدیل بیابانها به مزرعههای خورشیدی عظیم بسیار پیچیدهتر از آن چیزی است که به چشم میآید. از گرد و غبار گرفته تا نبود زیرساخت، مجموعهای از چالشها مانع میشوند تا بیابانها به بهشت واقعی انرژی خورشیدی تبدیل شوند.
چرا پنلهای خورشیدی در بیابانها نصب نمیشوند؟
در نگاه اول، بیابانها به نظر بهترین مکان برای بهرهگیری از انرژی خورشیدی هستند؛ مناطق وسیعی با تابش آفتاب فراوان که میتوانند بستر ایدهآلی برای تولید برق پاک باشند. اما واقعیت پیچیدهتر از این تصور ساده است. نصب پنلهای خورشیدی در مناطق بیابانی با چالشهای فنی، اقتصادی و زیستمحیطی روبهروست که نمیتوان بهراحتی از آنها چشمپوشی کرد.
۱. گردوغبار؛ دشمن خاموش پنلهای خورشیدی
یکی از مهمترین مشکلات در بیابانها، وجود مداوم گرد و خاک در هواست. ذرات ریز گرد و غبار روی سطح پنلها مینشینند و مانع از رسیدن نور خورشید به سلولهای خورشیدی میشوند. این پدیده، بازدهی پنلها را بهشدت کاهش میدهد. برای حفظ عملکرد مطلوب، باید پنلها بهطور منظم تمیز شوند؛ اما تأمین آب و نیروی انسانی برای این کار در مناطق دورافتادهی بیابانی هزینهبر و گاه غیرممکن است.
۲. دمای بالا؛ تابشی که کارایی را میکاهد
دمای بالای هوا در بیابانها میتواند عملکرد پنلهای خورشیدی را کاهش دهد. پنلها تیرهرنگ هستند و نور بیشتری جذب میکنند که میتواند دمای محلی را افزایش دهد. سلولهای خورشیدی در دمای بالا راندمان کمتری دارند و گرمای بیش از حد میتواند باعث آسیب به تجهیزات یا افزایش هزینههای خنکسازی شود. بنابراین، گرچه آفتاب در بیابان فراوان است، لزوماً به معنای تولید بیشتر برق نیست.
۳. نبود زیرساختهای لازم
بیابانها معمولاً دور از مناطق شهری و شبکههای توزیع برق قرار دارند. برای احداث یک نیروگاه خورشیدی در این مناطق، باید جادهسازی، برقرسانی، سیستمهای پایش و نگهداری، و خطوط انتقال برق اجرا شوند؛ کاری که هزینه زیادی میطلبد. این چالشها باعث میشوند بسیاری از سرمایهگذاران، مناطق نزدیکتر و کمهزینهتر را برای احداث پنلهای خورشیدی انتخاب کنند.
۴. کمبود منابع آب
شستوشوی منظم پنلها برای حفظ کارایی آنها ضروری است، اما در بیابانها آب یک منبع کمیاب و ارزشمند است. استفاده از آب در چنین مناطقی نه تنها هزینهبر است، بلکه ممکن است به تنشهای آبی و تخریب منابع طبیعی منجر شود.
۵. ملاحظات زیستمحیطی
بر خلاف تصور رایج، بیابانها هم دارای زیستبومهای خاص خود هستند. ساخت پروژههای بزرگ خورشیدی در این مناطق میتواند موجب برهم خوردن تعادل طبیعی، از بین رفتن زیستگاه گونههای جانوری و گیاهی، و تغییرات جغرافیایی در منطقه شود.
برخی مطالعات حتی پیشنهاد میکنند که یک مزرعه خورشیدی عظیم در صحرای بزرگ میتواند الگوهای بارش در قارهها را تغییر دهد و منجر به افزایش بارشهای موسمی در آفریقا و کاهش بارش در آمازون شود.
همچنین مسائل فنی قابلتوجهی وجود دارد. زیرساختهای خورشیدی در مقیاس بزرگ نیازمند مقادیر زیادی آب و مصالح ساختمانی است؛ منابعی که در مناطق خشک بهسختی در دسترساند. اگرچه انرژی خورشیدی پاک است، تولید و حملونقل پنلها خود اثرات قابلتوجهی بر انتشار کربن دارد.
نگاهی به آینده
با این حال، در بسیاری از کشورها پروژههای خورشیدی در بیابانها با موفقیت اجرا شدهاند. نمونههایی مانند نیروگاه خورشیدی «نور» در مراکش، پروژهی عظیم «محمد بن راشد» در دبی، یا طرحهای خورشیدی در صحرای نوادا در آمریکا، نشان میدهند که با برنامهریزی دقیق، استفاده از فناوریهای نوین و مدیریت منابع، میتوان از ظرفیتهای بیابانها نیز بهره برد.
