انتقال سهمیه بنزین به کارت بانکی؛ نقطه ورود به بازطراحی نظام یارانه‌ای سوخت

رئیس اتحادیه کشوری سوخت‌های جایگزین و خدمات وابسته، انتقال سهمیه بنزین از کارت سوخت به کارت بانکی را بیش از یک تغییر فنی در ابزار پرداخت دانست و آن را نقطه ورود به بازطراحی نظام یارانه‌ای سوخت و مدیریت منابع انرژی کشور عنوان کرد.

«علی محمودیان» در ارزیابی این تحول گفت: «این تصمیم، که در نگاه اول یک تسهیل فرایند اداری به نظر می‌رسد، در حقیقت زمینه‌ساز تحولاتی اساسی در مصرف، قیمت‌گذاری و حتی سیاست‌های سوخت‌های جایگزین در کشور خواهد شد.»

وی با طرح این پرسش که آیا طراحان این سیستم، چشم‌انداز بلندمدت آن را در سیاست‌های کلان انرژی در نظر گرفته‌اند، افزود: «آیا این تغییر فقط یک جابه‌جایی در بستر پرداخت است یا آغازی برای کنترل هوشمند و تدریجی مصرف سوخت یارانه‌ای؟ اگر این طرح صرفاً به هدف حذف کارت‌های فیزیکی محدود شود، ممکن است یک فرصت تاریخی برای مدیریت انرژی در ایران از دست برود.»

چشم‌انداز استراتژیک طرح انتقال سهمیه بنزین

محمودیان با اشاره به سامانه هوشمند سوخت که از سال ۱۳۸۶ برای کنترل مصرف و جلوگیری از قاچاق سوخت طراحی شد، گفت: «پس از گذشت بیش از ۱۸ سال، چالش‌هایی همچون تخصیص غیرهدفمند یارانه‌های سوخت، ناکارآمدی در مدیریت مصرف، و فشار مالی دولت برای تأمین یارانه بنزین، همچنان به قوت خود باقی است.»

وی تأکید کرد: «اگر سهمیه‌بندی و قیمت‌گذاری انرژی در کشور هوشمند نشود، این روند درنهایت منجر به یک بحران اقتصادی و انرژی خواهد شد. تغییر از کارت سوخت به کارت بانکی، در صورت بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و سیاست‌گذاری دقیق، می‌تواند به‌عنوان مقدمه‌ای برای حل این چالش‌ها عمل کند.»

پیشنهادهایی برای اجرای طرح

محمودیان پیشنهاد کرد: «تعریف سهمیه اولیه یارانه‌ای (مشابه مدل فعلی) اما با امکان تنظیم آن براساس داده‌های واقعی مصرف کاربران، تعریف بازه‌های مصرفی که در آن، مصرف‌کنندگان کم‌مصرف همچنان از یارانه بیشتر بهره‌مند می‌شوند، درحالی‌که مصرف‌کنندگان پرمصرف (مانند خودروهای لوکس و صاحبان چند خودرو) ملزم به پرداخت قیمت واقعی بنزین خواهند شد. همچنین، اتصال این سامانه به داده‌های خودروهای برقی و CNG تا از هم‌اکنون، زمینه لازم برای تغییر تدریجی سوخت مورد استفاده در کشور فراهم شود.»

جلوگیری از قاچاق سوخت

وی با اشاره به هدف اصلی طرح انتقال سهمیه بنزین، یعنی کاهش قاچاق سوخت، گفت: «تجربه نشان داده که بدون نظارت و امنیت مناسب، هرگونه تغییر سیستمی می‌تواند به نقاط جدید آسیب‌پذیری منجر شود و اکنون این سوال مطرح است که آیا طراحان این طرح، تمهیدات لازم را برای جلوگیری از ایجاد بازارهای غیررسمی انتقال سهمیه‌های سوختی اندیشیده‌اند؟»

وی افزود: «سیستم احراز هویت و تحلیل تراکنش‌های مشکوک باید صورت گیرد. با استفاده از تحلیل کلان‌داده‌ها (Big Data Analytics)، می‌توان الگوهای غیرعادی مصرف را شناسایی کرد. همچنین، ارتباط آنلاین میان سامانه‌های جایگاه‌های سوخت و داده‌های ثبت‌شده در بانک مرکزی، می‌تواند مانع انتقال غیرقانونی سهمیه‌ها شود.»

نقش طرح در توسعه سوخت‌های جایگزین

محمودیان با اشاره به نقش این تحول در آینده سوخت‌های جایگزین و انرژی‌های پاک، گفت: «این طرح می‌تواند فرصتی برای مدیریت هوشمند سهمیه‌های CNG و سوخت‌های جایگزین باشد. همچنین، می‌تواند یک مدل آزمایشی برای پرداخت و تخصیص سهمیه‌های برق خودروهای الکتریکی ایجاد کند و زمینه‌ساز سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های جایگاه‌های شارژ الکتریکی و ایستگاه‌های گاز هیدروژن شود.»

رئیس اتحادیه کشوری سوخت‌های جایگزین و خدمات وابسته تأکید کرد: «انتقال سهمیه بنزین به کارت بانکی، اگر با سیاست‌گذاری هوشمند همراه شود، می‌تواند آغازگر یک تحول بنیادین در مدیریت انرژی ایران باشد. اما اگر صرفاً یک تغییر فنی در روش پرداخت باقی بماند، فرصتی تاریخی برای اصلاح نظام سوخت و انرژی از دست خواهد رفت.»

وی در پایان گفت: «آینده انرژی ایران در گرو تصمیمات امروز است. باید بدانیم آیا این طرح، مسیری برای تحول پایدار خواهد شد یا تنها یک تغییر سطحی در روش پرداخت؟ درهرحال، این تصمیم نه‌تنها آینده بنزین، بلکه آینده تمام منابع انرژی ایران را تحت تأثیر قرار خواهد داد.»