توسط : چین با سرعتی بی‌سابقه درحال دگرگون کردن چشم‌انداز جهانی انرژی است. این کشور تنها طی چند سال اخیر ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر و هسته‌ای خود را به‌طور چشمگیری افزایش داده است؛ رشدی که نه‌تنها بسیاری از کشورهای جهان را پشت سر گذاشته، بلکه زمینه‌ساز جهش صنعتی آینده نیز شده است.
براساس تحلیل carboncredits، تمرکز چین بر انرژی پاک، این کشور را به بازیگر اصلی عصر دیجیتال بدل کرده است؛ عصری که در آن هوش مصنوعی، رباتیک و مراکز داده عظیم، نیاز فزاینده‌ای به انرژی دارند.
رشد چشمگیر انرژی خورشیدی در چین
داده‌های اخیر نشان می‌دهد تولید برق خورشیدی چین اکنون از کل تولید برق هسته‌ای ایالات متحده فراتر رفته و در‌عین‌حال، برنامه توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای این کشور نیز بزرگ‌ترین در جهان است. این تحولات تصادفی نیست، بلکه نتیجه برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری دولتی و تصمیم راهبردی چین برای پیشتازی در حوزه انرژی پاک و صنایع مرتبط است.
درحال‌حاضر، صنعت خورشیدی چین رشدی انفجاری را تجربه می‌کند. در ابتدای ۲۰۲۵، تولید ماهانه برق خورشیدی این کشور از مرز ۱۲۵ تراوات‌ساعت (TWh) گذشت؛ رقمی که نسبت به سال ۲۰۱۸ بیش از پنج برابر افزایش یافته است. برای مقایسه، این میزان اکنون حتی از تولید پایدار ۶۵ تا ۷۵ تراوات‌ساعت در ماه کل ناوگان نیروگاه‌های هسته‌ای ایالات متحده نیز بیشتر است.
این نقطه عطفی در تاریخ انرژی به شمار می‌رود. برای دهه‌ها، انرژی هسته‌ای به‌عنوان معیار طلایی تولید گسترده برق بدون کربن شناخته می‌شد. اما امروز مزارع خورشیدی چین در هر ماه برق پاک بیشتری تولید می‌کنند تا کل بخش هسته‌ای ایالات متحده. پیش‌بینی می‌شود این فاصله همچنان افزایش یابد، چراکه چین هر سال رکوردهای تازه‌ای در ظرفیت‌سازی خورشیدی ثبت می‌کند.
بیشتر بخوانید: رتبه‌بندی کشورهایی با بیشترین ظرفیت نصب‌شده انرژی خورشیدی
رشد انرژی خورشیدی در چین به حدی سریع بوده که دیگر تنها به تأمین نیاز خانوارها یا صنایع محدود نمی‌شود. این کشور اکنون برق مازاد تولید می‌کند و از آن برای تغذیه فناوری‌های پرمصرفی همچون هوش مصنوعی، خدمات ابری و خودروهای برقی بهره می‌برد. این رویکرد «ظرفیت‌سازی مازاد» تضمین می‌کند که در زمان جهش تقاضا، شبکه همچنان توان پاسخگویی داشته باشد.
تنها در نیمه نخست ۲۰۲۵، نصب نیروگاه‌های خورشیدی در چین بیش از دو برابر مدت مشابه سال قبل شد. این جهش به معنای آن است که چین به‌تنهایی بیش از دو برابر کل ظرفیت خورشیدی اضافه‌شده توسط سایر کشورها در جهان را نصب کرده است. اکنون سهم این کشور از کل نصب جهانی به ۶۷ درصد رسیده، درحالی‌که این رقم در مدت مشابه سال ۲۰۲۴ تنها ۵۴ درصد بود.
دو راهبرد، دو آینده: پکن در برابر واشنگتن
مقایسه اهداف انرژی چین و ایالات متحده نشان می‌دهد که رویکرد این دو کشور تا چه اندازه از هم فاصله دارد.
ظرفیت خورشیدی و بادی (۲۰۲۵): چین در مسیر دستیابی به ۱۴۰۰ گیگاوات قرار دارد، درحالی‌که ایالات متحده تنها به حدود ۳۵۰ گیگاوات خواهد رسید.
افزوده‌های جدید در سال ۲۰۲۵: چین قصد دارد ۲۱۲ گیگاوات خورشیدی و ۵۱ گیگاوات بادی به شبکه بیفزاید، درحالی‌که مجموع افزایش ظرفیت در آمریکا کمتر از ۱۰۰ گیگاوات خواهد بود.
ابرپروژه‌ها: چین درحال توسعه پایگاه‌های خورشیدی چندگیگاواتی در بیابان‌ها و مزارع بادی با ظرفیت بیش از ۱۰۰ گیگاوات است. درمقابل، بزرگ‌ترین پروژه خورشیدی آمریکا – پروژه «جِمینی» در نوادا – تنها ۶۹۰ مگاوات (کمتر از ۰.۷ گیگاوات) ظرفیت دارد.
بادی فراساحلی: چین تاکنون ۴۲.۷ گیگاوات ظرفیت بادی فراساحلی نصب کرده است، درحالی‌که پروژه «امپایر ویند» آمریکا تنها ۸۱۶ مگاوات در فاز نخست ظرفیت خواهد داشت و در صورت توسعه نهایی حداکثر به ۲.۱ گیگاوات می‌رسد.
این مقایسه یک تفاوت ساختاری را آشکار می‌کند: چین انرژی پاک را بخشی از زیرساخت‌های ملی و محور سیاست صنعتی خود می‌داند، درحالی‌که ایالات متحده بیشتر بر مشوق‌های بازار و اعتبارهای مالیاتی تکیه می‌کند؛ عواملی که می‌توانند با تغییر دولت‌ها دستخوش نوسان شوند.
انرژی هسته‌ای چین
برتری چین در حوزه انرژی پاک تنها به خورشیدی و بادی محدود نمی‌شود؛ انرژی هسته‌ای نیز درحال تبدیل شدن به یکی از ستون‌های اصلی راهبرد بلندمدت این کشور است.
تا سال ۲۰۲۵، چین حدود ۵۸ گیگاوات ظرفیت برق هسته‌ای در اختیار دارد، درحالی‌که ایالات متحده با ۹۴ گیگاوات همچنان جایگاه بالاتری دارد. در نگاه نخست این اختلاف به سود آمریکاست، اما آمار آینده احتمالاً تصویر متفاوتی نشان می‌دهند.
چین بیش از ۳۰ گیگاوات ظرفیت هسته‌ای درحال ساخت دارد؛ رقمی که بیش از نیمی از کل پروژه‌های هسته‌ای درحال اجرا در جهان را شامل می‌شود. درمقابل، رشد انرژی هسته‌ای در آمریکا به پروژه‌های کوچک و تدریجی محدود شده و چشم‌انداز توسعه در مقیاس بزرگ چندان دیده نمی‌شود.
بیشتر بخوانید: پنج کشور ۷۱ درصد از ظرفیت تولید انرژی هسته‌ای جهان را در اختیار دارند
نگاهی به آینده
چین برنامه‌ریزی کرده تا ۲۰۳۰ تا ظرفیت هسته‌ای خود را به ۲۰۰ گیگاوات برساند، درحالی‌که پیش‌بینی‌های آمریکا بین ۱۰۰ تا ۱۱۰ گیگاوات است. برای هدف ۲۰۵۰ نیز چین قصد دارد ظرفیت هسته‌ای خود را به ۵۰۰ گیگاوات برساند، درحالی‌که هدف آمریکا، هرچند بلندپروازانه، فاقد منابع مالی مشخص است و روی ۴۰۰ گیگاوات برنامه‌ریزی شده است.
انرژی هسته‌ای دو مزیت کلیدی برای چین فراهم می‌کند. اول اینکه برق پایدار و مطمئن ارائه می‌دهد که نوسانات تولید انرژی خورشیدی و بادی را ندارد. دوم، انرژی هسته‌ای منبعی ایمن و بدون کربن است. این موضوع برای صنایعی که نیاز به برق مداوم دارند، مانند ابرکامپیوترهای هوش مصنوعی، کارخانه‌های نیمه‌رسانا و تولید رباتیک، حیاتی است.
مگاپروژه‌هایی که نقشه انرژی جهان را بازنویسی می‌کنند
گسترش انرژی چین تنها به افزودن ظرفیت محدود نمی‌شود؛ بلکه هدف آن بازتعریف نقشه جهانی پروژه‌های عظیم انرژی است. برخی از بلندپروازانه‌ترین پروژه‌ها عبارت‌اند از:
- نیروگاه خورشیدی صحرای سین‌کیانگ: یک پایگاه خورشیدی ۳.۵ گیگاواتی، یکی از بزرگ‌ترین‌ها در جهان، که از زمین‌های وسیع و تابش بالای نور خورشید در این منطقه بهره می‌برد.
- خوشه‌های بادی صدگیگاواتی: چندین پروژه که هرکدام بیش از ۱۰۰ گیگاوات ظرفیت دارند.
- گسترش نیروگاه‌های آبی:با سرمایه‌گذاری بیش از ۱۷۰ میلیارد دلار، چین به‌دنبال پروژه‌های عظیم جدید است، درحالی‌که آمریکا بیشتر بر نوسازی سدهای موجود تمرکز دارد.
گفته شده این پروژه‌ها به خطوط انتقال ولتاژ بالا متصل هستند تا اطمینان حاصل شود که برق پاک تولیدشده در مناطق دورافتاده، به شهرهای ساحلی، پارک‌های صنعتی و به‌طور فزاینده، به مراکز داده عظیم منتقل می‌شود.
مسابقه جهانی هوش مصنوعی: انرژی پشت‌پرده الگوریتم‌ها
رقابت جهانی در زمینه هوش مصنوعی تنها به الگوریتم‌ها و چیپ‌ها محدود نمی‌شود؛ انرژی نیز نقش کلیدی دارد. آموزش مدل‌های بزرگ هوش مصنوعی نیازمند مقدار عظیمی انرژی است. مراکز داده‌ای که از این سیستم‌ها استفاده می‌کنند، مانند کشورهای کوچکی برق مصرف می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود تا پایان این دهه، تقاضای برق این مراکز سه برابر شود.
همچنین بخوانید: هوش مصنوعی برای پاسخ به سؤالات کاربران چقدر انرژی مصرف می‌کند؟ دانشمندان پاسخ می‌دهند
تصمیم چین برای تولید بیش‌ازحد انرژی‌های تجدیدپذیر و گسترش ظرفیت هسته‌ای، به‌طور مستقیم با اهداف آینده مرتبط است. با تضمین مازاد انرژی پاک و ارزان، چین درحال آماده‌سازی خود برای میزبانی نسل بعدی کلاسترهای هوش مصنوعی، هاب‌های رباتیک و زیرساخت‌های ابری است.
درحالی‌که چین با قدرت پیش می‌رود، رشد انرژی پاک در آمریکا با موانعی روبه‌روست. تغییرات سیاستی و منازعات حزب‌ها، سرعت پیشرفت را کاهش داده‌اند. تغییراتی که اخیراً برای کاهش اعتبارهای مالیاتی یا قطع بودجه تحقیق و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر اعمال شد، می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را کاهش داده و رشد را متوقف کند.
«لوری گرت»، کارشناس انرژی، می‌گوید: «با قطع و کاهش بودجه تحقیق و توسعه انرژی‌های جایگزین و اعتبارات مالیاتی برای استفاده از انرژی‌های خورشیدی، بادی، هسته‌ای و سایر انرژی‌های تجدیدپذیر، ترامپ آینده را روی یک سینی طلایی به چین تقدیم می‌کند.»
به گفته وی، این نگرانی تنها درباره تغییرات اقلیمی نیست؛ بلکه به رقابت‌پذیری مربوط می‌شود. اگر آمریکا نتواند ظرفیت انرژی خود را برای پاسخ به نیازهای فزاینده هوش مصنوعی و صنایع افزایش دهد، ممکن است رهبری خود در بخش‌های کلیدی را از دست بدهد. این بخش‌ها در دهه‌های آینده تأثیرگذارترین نقش را در نفوذ جهانی خواهند داشت.
انرژی پاک؛ لبه فناوری‌های نوین
رشد سریع انرژی‌های تجدیدپذیر و هسته‌ای چین درحال بازتعریف توازن قدرت جهانی است. با تولید برق خورشیدی که اکنون از تولید هسته‌ای آمریکا پیشی گرفته، پروژه‌های هسته‌ای که سریع‌تر از هر جای دیگر درحال توسعه‌اند و پروژه‌های عظیم که در بیابان‌ها، کوه‌ها و سواحل درحال شکل‌گیری هستند، چین زیرساخت انرژی خود را برای آینده‌ای مبتنی بر هوش مصنوعی تضمین می‌کند.
ایالات متحده هنوز در زمینه نوآوری، طراحی‌های پیشرفته هسته‌ای و پویایی بخش خصوصی برتری دارد، اما بدون حمایت سیاستی مداوم و شتاب‌دهی به اجرای پروژه‌ها، خطر عقب‌ماندگی آن وجود دارد.
کشورهایی که برق فراوان، ارزان و بدون کربن را در اختیار داشته باشند، در هوش مصنوعی، رباتیک، خودروهای الکتریکی و اقتصاد دیجیتال پیشرو خواهند بود. چین به نظر مصمم است که چنین کشوری باشد!
