توسط : سد عظیم «رنسانس» در اتیوپی که قرار است ظرفیت تولید برق این کشور را دو برابر کند، به مرحله بهره‌برداری رسیده است.
سد بزرگ رنسانس اتیوپی (GERD) پس از ۱۴ سال عملیات ساخت، این هفته به‌طور رسمی به بهره‌برداری می‌رسد. این پروژه با ۱۸۰۰ متر طول، ۱۷۵ متر ارتفاع و توان ذخیره‌سازی ۷۴ میلیارد مترمکعب آب در مخزنی وسیع‌تر از شهر لندن، عنوان بزرگ‌ترین سد قاره آفریقا را به خود اختصاص داده است.
این سد که روی رود نیل آبی ــ یکی از شاخه‌های اصلی نیل ــ بنا شده، از اوایل ۲۰۲۲ به تولید برق‌آبی مشغول است و پیش‌بینی می‌شود درنهایت ظرفیت کنونی برق اتیوپی را دو برابر کند. هنوز نیمی از جمعیت این کشور دسترسی پایدار به برق ندارند و بسیاری برای تأمین انرژی، به مصرف سوخت‌های آلاینده‌ای مانند چوب، زغال‌سنگ و گاز متکی هستند.
درمقابل، برای مصر و سودان که در پایین‌دست نیل آبی قرار دارند، آب این رودخانه منبعی حیاتی و روزبه‌روز کمیاب‌تر است. پژوهشی که در سال ۲۰۱۹ در نشریه «آینده زمین» منتشر شد، هشدار داده بود که تقاضا برای آب در حوضه نیل تا سال ۲۰۳۰ می‌تواند به‌شکل مستمر از میزان عرضه فراتر رود.
قاهره و خارطوم بارها با آنچه «اقدام یک‌جانبه» اتیوپی در کنترل جریان رودخانه می‌نامند، مخالفت کرده‌اند و بر ضرورت مدیریت مشترک تأکید داشته‌اند. بااین‌حال، «ابی احمد» نخست‌وزیر اتیوپی، بارها کوشیده نگرانی‌ها را کمرنگ جلوه دهد و تأکید کرده است که سد رنسانس تهدیدی برای همسایگان نخواهد بود.
به گفته او، این سد می‌تواند سیلاب‌های ویرانگری را که هر سال شرق سودان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، مهار کند، انرژی برق‌آبی را برای صادرات به منطقه شاخ آفریقا فراهم آورد و درنهایت برنامه‌های توسعه‌ای اتحادیه آفریقا را تقویت کند.
اتیوپی پیش‌تر قراردادهایی برای فروش برق با کنیا، سودان و جیبوتی امضا کرده و مذاکراتی نیز با دیگر همسایگان در جریان است. ابی در نطق خود در پارلمان در ژوئیه اعلام کرد: «ما متعهدیم رشد کشورمان به زیان برادران و خواهران مصری و سودانی نباشد. ما به توسعه مشترک، انرژی مشترک و آب مشترک باور داریم.»
اهمیت رود نیل آبی
رود نیل آبی پس از عبور از سودان، به نیل اصلی می‌پیوندد و به‌سمت مصر روان می‌شود؛ کشوری که حدود ۹۰ درصد منابع آبی خود را از این رودخانه تأمین می‌کند. رشد سریع جمعیت و محدودیت منابع، مصر را به‌شدت به هر قطره آب وابسته کرده است.
«کوین ویلر»، پژوهشگر مؤسسه تغییرات محیطی دانشگاه آکسفورد، باور دارد استفاده از سد اتیوپی برای تولید برق می‌تواند به سود مصر باشد؛ چراکه آب پس از عبور از توربین‌ها به مسیر طبیعی خود ادامه می‌دهد و در اتیوپی برای مصارف کشاورزی باقی نمی‌ماند.
ویلر که از سال ۲۰۱۲ با مراکز تحقیقاتی در اتیوپی، مصر و سودان همکاری داشته، توضیح می‌دهد نگرانی اصلی قاهره نه خود سد، بلکه تصمیم اتیوپی برای آغاز ساخت آن بدون دستیابی به توافق اولیه با همسایگان بوده است. به گفته او، مصر به‌درستی نگران توسعه بی‌رویه پروژه‌های آبی آینده است.
از زمان آغاز ساخت این سد در سال ۲۰۱۱ توسط اتیوپی، مصر و سودان همواره خواستار توافق الزام‌آور حقوقی برای تضمین جریان آب، هماهنگی عملیاتی، رعایت الزامات ایمنی و ایجاد سازوکاری حقوقی برای حل اختلافات بوده‌اند. با وجود این، تمامی تلاش‌ها طی سال‌های گذشته برای دستیابی به چنین توافقی ناکام مانده است.
آسیا پیشتاز رشد انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان؛ سهم ۷۱ درصدی از رشد ظرفیت انرژی‌های پاک
