توسط : گزارش سالانه وضعیت صنعت جهانی هسته‌ای (WNISR 2025) نشان می‌دهد نیروگاه‌های هسته‌ای جهان در سال ۲۰۲۴ رکوردی تازه در تولید برق ثبت کرده‌اند و از رکورد قبلی سال ۲۰۰۶ پیشی گرفته‌اند. بااین‌حال، این رشد با داده‌های اقتصادی و روند سرمایه‌گذاری همخوانی ندارد.
طبق این گزارش که به سرپرستی مشاور انرژی هسته‌ای فرانسوی، «مایکل اشنایدر» منتشر شده است، تولید برق هسته‌ای در جهان طی سال ۲۰۲۴ با رشد سالانه ۲.۹ درصد به ۲۶۷۷ تراوات‌ساعت رسید. در سال ۲۰۲۳ نیز رشدی معادل ۲.۲ درصد ثبت شده بود.
این میزان تولید بالاترین رکورد ثبت‌شده در تاریخ نیروگاه‌های هسته‌ای جهان است که رکورد پیشین ۲۶۶۳ تراوات‌ساعت در سال ۲۰۰۶ را پشت سر گذاشت. با وجود این، چشم‌انداز صنعت هسته‌ای چندان روشن ارزیابی نمی‌شود؛ چراکه به گفته اشنایدر، «شکاف مداوم میان روایت‌های عمومی و واقعیت‌های صنعتی بسیار نگران‌کننده است.»
اشنایدر در ادامه با اشاره به تحولات سریع سیستم‌های انرژی جهان گفت: «اعلام رکورد جدید تولید برق هسته‌ای از سوی این صنعت درست است، اما در مقیاس سیستم انرژی جهانی، اهمیتی چندانی ندارد. این رکورد تنها ۱۴ تراوات‌ساعت بیشتر از رکورد ۱۸ سال پیش است؛ معادل خروجی اسمی یک رآکتور بزرگ یا همان مقداری که توربین‌های بادی فراساحلی بریتانیا تنها در سه‌ماهه پایانی سال ۲۰۲۴ تولید کردند.»
او افزود: «دوره اوسط ۲۰۲۴ تا اواسط ۲۰۲۵ را باید سال خورشیدی-ذخیره‌سازی نامید؛ چراکه شاهد رشد بی‌سابقه ظرفیت‌های خورشیدی، به‌ویژه در چین، و افزایش چشمگیر ذخیره‌سازها بوده‌ایم؛ افزایشی که به‌دنبال کاهش خیره‌کننده ۴۰ درصدی هزینه ذخیره‌سازی باتری‌ها رخ داد.»
سهم اندک انرژی هسته‌ای در گذار انرژی
براساس گزارش WNISR، با وجود رشد سال گذشته، سهم برق هسته‌ای در ترکیب جهانی تولید برق تنها ۹ درصد باقی مانده است؛ رقمی که پایین‌ترین سهم در چهار دهه اخیر محسوب می‌شود. این سهم در سال ۱۹۹۶ معادل ۱۷.۵ درصد بود.
گزارش WNISR همچنین اعلام کرد که از ژانویه ۲۰۲۴ تا ژوئن ۲۰۲۵، هشت رآکتور جدید در جهان به شبکه پیوسته و چهار رآکتور دیگر از مدار خارج شده‌اند. درنتیجه، ظرفیت جهانی تولید برق هسته‌ای به حدود ۳۷۸ گیگاوات رسیده است:
«طی دو دهه گذشته، درمجموع ۱۰۴ رآکتور جدید راه‌اندازی و ۱۰۱ رآکتور تعطیل شده‌اند. از این میان، ۵۱ واحد تنها در چین راه‌اندازی شده و هیچ رآکتوری تعطیل نشده است. به همین دلیل، خارج از چین، تعداد خالص رآکتورها ۴۸ واحد کاهش یافته و ظرفیت خالص نیز حدود ۲۷ گیگاوات افت کرده است.»
همچنین تا پایان ژوئن ۲۰۲۵، در جهان ۶۳ رآکتور با ظرفیت مجموع ۶۰ گیگاوات درحال ساخت بوده که در ۱۱ کشور پراکنده‌اند. از این تعداد، ۳۲ واحد در چین ساخته می‌شوند و هیچ پروژه‌ای در قاره آمریکا وجود ندارد. بزرگ‌ترین سهام‌داران این پروژه‌ها شرکت‌های روس‌اتم روسیه، EDF فرانسه و شرکت ملی هسته‌ای چین (CNNC) هستند.
براساس گزارش، تمامی رآکتورهای درحال ساخت در دست‌کم شش کشور از ۱۱ کشور میزبان، با تأخیرهای عمدتاً یک‌ساله یا بیشتر مواجه شده‌اند. از میان این ۲۲ تا ۲۶ رآکتور، حداقل ۱۴ واحد با افزایش تأخیرهای بیشتر روبه‌رو شده‌اند.
کارشناسان همچنین اشاره کردند که میانگین سن عملیاتی نیروگاه‌های هسته‌ای از ۳۲ سال در اواسط ۲۰۲۴ به ۳۲.۴ سال در پایان ژوئن افزایش یافته و حدود دو سوم رآکتورها بیش از ۳۱ سال عمر عملیاتی دارند. گزارش خاطرنشان می‌کند که از مجموع ۲۱۸ نیروگاه هسته‌ای که تاکنون در جهان تعطیل شده‌اند، حدود ۲۳ واحد به‌طور کامل از مدار خارج شده‌اند.
همچنین بخوانید: پنج کشور ۷۱ درصد از ظرفیت تولید انرژی هسته‌ای جهان را در اختیار دارند
در زمینه نسل چهارم رآکتورها و میکرو رآکتورهای مدولار کوچک (SMR) نیز، کارشناسان اعلام کردند که درحال‌حاضر تنها فرایندهای صدور گواهی طراحی و تأیید طراحی استاندارد در ایالات متحده در جریان است. در اروپا نیز دو استارتاپ بزرگ هسته‌ای، Newcleo به‌دلیل کمبود نقدینگی و Naarea به‌دلیل ورشکستگی، با مشکلات مالی جدی مواجه شده‌اند.
برتری نیروگاه‌های خورشیدی و بادی در مقایسه با هسته‌ای
گزارش در بخش مقایسه با انرژی‌های خورشیدی، بادی، برق‌آبی و ذخیره‌سازی، برتری قاطع این منابع را به‌دلیل هزینه‌های پایین‌تر و سهولت بیشتر در توسعه و ساخت آن‌ها مورد تأکید قرار داد. در متن گزارش آمده است:
«ذخیره‌سازی از یک نقطه عطف عبور کرده؛ نخستین نشانه‌های انقلاب مشاهده می‌شود و کشورهای کم‌درآمد نیز درحال جهش مستقیم به این فناوری‌ها هستند.»
طبق گزارش، در سال ۲۰۲۴ کل سرمایه‌گذاری در ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر غیرآبی به رکورد ۷۲۸ میلیارد دلار رسید؛ رقمی که ۲۱ برابر سرمایه‌گذاری جهانی گزارش‌شده در انرژی هسته‌ای است. ظرفیت‌های خورشیدی و بادی نیز به‌ترتیب ۳۲ درصد و ۱۱ درصد رشد داشته‌اند و درمجموع ۵۶۵ گیگاوات ظرفیت جدید به شبکه افزوده‌اند؛ ظرفیتی که بیش از ۱۰۰ برابر افزایش خالص ۵.۴ گیگاواتی انرژی هسته‌ای است.
براساس این گزارش، تأسیسات خورشیدی و بادی در سطح جهانی ۷۰ درصد برق بیشتری نسبت به نیروگاه‌های هسته‌ای تولید کرده‌اند.
بیشتر بخوانید:
