توسط : براساس گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA)، زنان در سطح جهان تنها ۱۹ درصد از جایگاه‌های ارشد مدیریتی در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر را به خود اختصاص داده‌اند و تقریباً نیمی از زنان شرکت‌کننده در نظرسنجی، نوعی از تبعیض جنسیتی در محیط کار را گزارش کرده‌اند.
این گزارش نشان می‌دهد که زنان حدود ۳۲ درصد از مشاغل تمام‌وقت در صنعت جهانی انرژی‌های تجدیدپذیر را در اختیار دارند، درحالی‌که سهم آن‌ها در مشاغل پاره‌وقت به ۳۹ درصد می‌رسد. گزارش به بررسی نقش زنان در این صنعت پرداخته و موانع ورود، پیشرفت و ماندگاری آن‌ها در بازار کار را تحلیل کرده است. همچنین، راهکارهایی برای رفع این موانع ارائه می‌دهد.
این گزارش با عنوان «انرژی‌های تجدیدپذیر: نگاهی از منظر جنسیت» بر پایه یک نظرسنجی جهانی تهیه شده است که از سوی آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر بین ۸ مارس ۲۰۲۴ تا پایان سال به‌صورت آنلاین منتشر شد. در مجموع ۱۴۲۱ پاسخ دریافت شد که از میان آن‌ها ۱۱۹۲ پاسخ از سوی افراد و ۲۳۳ پاسخ از طرف سازمان‌ها ارسال شده بود. در این نظرسنجی، ۱۱۹ کشور از سراسر جهان نمایندگی داشتند.
نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد که زنان در مشاغل پشتیبانی حضور پررنگ‌تری نسبت به مردان دارند، اما در نقش‌های تصمیم‌گیری کمتر نمایان هستند. جایگاه‌های مدیریتی ارشد و حوزه‌های مرتبط با علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات (STEM) عمدتاً در اختیار مردان است. همین روند در مشاغلی که به مهارت‌های فنی یا گواهی‌های تخصصی نیاز دارند – مانند نصاب‌ها، اپراتورهای ماشین‌آلات، برق‌کاران و کارگران ساختمانی – نیز مشاهده می‌شود.
به‌طور کلی، زنان بیشتر در مشاغل اداری و غیرفنی (non-STEM) حضور دارند و تنها ۱۹ درصد از جایگاه‌های مدیریتی ارشد را تشکیل می‌دهند. گزارش IRENA همچنین بیان می‌کند که نقش زنان در صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر بسته به نوع سازمان متفاوت است. در بخش خصوصی، سهم زنان از مشاغل تمام‌وقت تنها ۲۵ درصد است، درحالی‌که در سازمان‌های مردم‌نهاد (NGO)، نهادهای مدنی و دستگاه‌های دولتی که در زمینه توسعه پروژه‌ها، خدمات، بهره‌برداری و نگهداری فعالیت دارند، این سهم به ۳۵ درصد می‌رسد.
تبعیض جنسیتی و سهم زنان از مشاغل تمام‌وقت در صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر
میزان تبعیض جنسیتی در محیط کار بسته به منطقه جغرافیایی متفاوت است. براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر، پاسخ‌دهندگان از آمریکای لاتین و حوزه کارائیب بیشترین تجربه از تبعیض جنسیتی را گزارش کرده‌اند؛ به‌طوری‌که ۵۵ درصد از آن‌ها گفته‌اند با نوعی از تبعیض مواجه بوده‌اند. در سایر مناطق، این میزان مشابه یا پایین‌تر از میانگین جهانی بوده است.
براساس یافته‌ها، افرادی که سابقه کاری بیشتری دارند، معمولاً سطوح بالاتری از تبعیض جنسیتی را تجربه کرده‌اند؛ هرچند ممکن است علت آن این باشد که مدت طولانی‌تری در محیط کار حضور داشته‌اند. درمجموع، تقریباً نیمی از زنان شاغل در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر نوعی از تبعیض جنسیتی را تجربه می‌کنند.
در کشورهای درحال‌توسعه، احتمال حضور زنان در دوره‌های فنی‌وحرفه‌ای یا آموزشی تخصصی مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر و رشته‌های STEM کمتر از مردان است. بااین‌حال، زنان در مقاطع تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) حضور چشمگیری دارند؛ اما مسیر ورود آن‌ها به بازار کار پس از پایان تحصیل، معمولاً با نااطمینانی همراه است – پدیده‌ای که از آن با عنوان «نشت مسیر حرفه‌ای» (leaky pipeline) یاد می‌شود.
راه‌حل‌هایی برای حضور پررنگ‌تر خانم‌ها
گزارش آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر تأکید می‌کند که برای افزایش حضور زنان در این صنعت، برنامه‌های منتورینگ (راهنمایی شغلی)، الگوهای زن موفق و طرح‌های ترویجی هدفمند بیشتری مورد نیاز است. همچنین، ایجاد برنامه‌های ملی و طرح‌های دولتی منطقه‌ای ازجمله راهکارهای کلیدی معرفی‌شده در این گزارش به شمار می‌رود.
به گفته آژانس، به منظور حفظ حضور زنان در محیط کار، باید شرایط کاری انعطاف‌پذیرتر و امکاناتی برای نگهداری از فرزندان فراهم شود. در کنار آن، اجرای برنامه‌های منتورینگ و آگاهی‌رسانی هدفمند می‌تواند به جذب بیشتر زنان به این صنعت کمک کند.
اگرچه صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر در مقایسه با سایر شاخه‌های انرژی از نظر نمایندگی زنان عملکرد بهتری دارد، اما یافته‌های جدید نشان می‌دهد که از زمان انتشار گزارش پیشین در سال ۲۰۱۹، پیشرفت چشمگیری در بهبود شرایط کاری زنان حاصل نشده است.
«فرانچسکو لا کامرا»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA)، در بخشی از این گزارش تأکید می‌کند: «پیشرفت در برابری جنسیتی در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر به داده‌های دقیق، سیاست‌گذاری‌های هدفمند و همکاری فعال تمامی ذی‌نفعان وابسته است. این بخش هنوز راه طولانی در پیش دارد. برای تحقق کامل ظرفیت‌های گذار انرژی، باید زنان به‌عنوان شرکای برابر و رهبران آینده مبتنی بر انرژی‌های تجدیدپذیر شناخته شوند.»
نویسندگان گزارش توضیح داده‌اند که در این مطالعه، واژه «جنسیت» (gender) به دو گروه زن و مرد اشاره دارد. هرچند در پرسشنامه گزینه سومی با عنوان «سایر» نیز وجود داشت، تنها سه نفر این گزینه را انتخاب کردند که از نظر آماری برای تشکیل گروه مستقل کافی نبود.
براساس نتایج نظرسنجی، ۴۴ درصد از سازمان‌ها و ۴۲ درصد از افراد شرکت‌کننده فعالیت خود را در حوزه «تمامی انواع انرژی‌های تجدیدپذیر» اعلام کرده‌اند. درمقابل، ۱۴ درصد از سازمان‌ها و ۷ درصد از افراد به‌طور خاص در بخش فناوری خورشیدی فتوولتائیک (Solar PV) فعالیت داشتند.
دانلود گزارش «انرژی‌های تجدیدپذیر: نگاهی از منظر جنسیت»
بیشتر بخوانید: استانداردهای IEC برای انطباق انرژی‌های تجدیدپذیر با تغییرات اقلیمی به‌روزرسانی می‌شوند
