توسط : در این گزارش، تجربه میدانی از فرایند دریافت تسهیلات ۳۰۰ میلیون تومانی نصب نیروگاه خورشیدی پشت‌بامی را دنبال می‌کنیم. مهندس «حامد نامی»، فعال حوزه انرژی‌های نو، با مراجعه به سامانه مهرسان و چهار پلتفرم تأییدشده: ایریا، آچاره، ستاپ و برقتو، جزئیات این طرح را بررسی کرده است. این گزارش، چالش‌های عینی، نقاط مبهم و تناقض‌های موجود در مسیر نصب نیروگاه خورشیدی خانگی را روایت می‌کند؛ از برآوردهای غیرواقعی و عدم شفافیت مالی تا پاسخ‌های پرابهام و نبود مشاوره فنی قابل اعتماد. جزئیات گزارش را در ادامه می‌خوانید.
تسهیلات ۳۰۰ میلیونی نیروگاه بامی و اما و اگرهایش
چند وقتی است اعلام شده که تسهیلاتی به مبلغ ۳۰۰ میلیون تومان برای نصب سیستم‌های خورشیدی از طریق سامانه مهرسان اعطا می‌شود. بازپرداخت اقساط این تسهیلات از محل درآمد حاصل از فروش برق تولیدی نیروگاه خورشیدی انجام می‌گیرد. پس از اتمام دوره بازپرداخت نیز، امکان انعقاد قرارداد فروش برق به‌مدت ۲۰ تا ۲۵ سال با شرکت توزیع برق وجود دارد و براساس میزان برق تولید و تزریق‌شده به شبکه، ماهانه وجهی دریافت می‌شود.
با توجه به شرایط مناسب این طرح، تصمیم گرفتم آن را امتحان کنم و برای ساختمان خودمان از این تسهیلات استفاده کرده و یک نیروگاه خورشیدی نصب کنم.
برای شروع به سایت مهرسان به آدرس www.mehrsun.satba.gov.ir مراجعه کردم. با ورود به سامانه مهرسان دو گزینه می‌بینید:
با انتخاب گزینه اول، یک فایل اکسل دانلود می‌شود که شامل فهرستی از اطلاعات به شکل زیر است:
ازآنجاکه در بالای فایل عبارت «فراخوان همکاری در قالب پلتفرم» درج شده است، به‌نظر می‌رسد برای برقراری ارتباط با این پیمانکاران نیز باید در پلتفرم‌های معرفی‌شده ثبت‌نام کنیم. بنابراین به صفحه اصلی سایت مهرسان باز گشتم تا گزینه پلتفرم ها را امتحان کنم.
با ورود به این بخش، با قسمت زیر مواجه می‌شویم:
شروع کردم به بررسی تک‌تک این پلتفرم‌ها تا با مراحل ثبت درخواست و روند ثبت‌نام و سفارش نصب و راه‌اندازی نیروگاه خورشیدی پشت‌بامی، در هریک از آن‌ها آشنا شوم.
ایریا
اولین سامانه، ایریا بود. ایریا یک سوپراپلیکیشن جامع است که انواع خدمات در آن ارائه می‌شود و کاربران می‌توانند به بخش‌های مختلف آن دسترسی داشته باشند. یکی از این بخش‌ها نیز بخش انرژی است:
در بخش انرژی این سامانه، با وارد کردن شماره قبض برق، میزان سیستم خورشیدی قابل نصب و تسهیلات قابل‌دریافت نمایش داده می‌شود. اما نتیجه‌ای که برای من نمایش داده شد، محاسبه‌ای غیرمنتظره بود:
اعلام کرد که «با توجه به کنتور شما، امکان نصب سه پنل ۶۷۵ واتی وجود دارد!»
متوجه شدم که این اپلیکیشن هنوز نیاز به کار دارد. تصمیم گرفتم با پشتیبانی تماس بگیرم، اما هرچه در اپلیکیشن و وب‌سایت جستجو کردم، شماره تماسی پیدا نکردم. حتی در بخش پشتیبانی اپلیکیشن هم تلاش کردم پیامی ارسال کنم تا شماره تماسی بگیرم، اما امکان ارسال پیام وجود نداشت!
احتمالاً این اپ را به‌تازگی توسعه داده‌اند و از همان ابتدا تصمیم گرفته‌اند آن را به‌صورت یک سوپراپلیکیشن طراحی کنند!
سپس خودشان تماس گرفتند. در این مکالمه، در مورد حداکثر ظرفیت نیروگاه خورشیدی قابل احداث با تسهیلات ارائه‌شده، نحوه پرداخت تسهیلات و شیوه بازپرداخت اقساط از محل فروش برق پرسیدم. توضیح دادند که در آپارتمان‌های چندواحدی با مساحت پشت‌بام مناسب، چند واحد می‌توانند از تسهیلات خورشیدی استفاده کنند و بقیه مالکین باید با اجازه محضری استفاده این واحدها از پشت‌بام را تأیید کنند. معمولاً این واحدها، مدیر ساختمان و یا اعضای هیئت‌مدیره ساختمان هستند و پس از بازپرداخت اقساط تسهیلات، مبلغ حاصل از فروش برق نیروگاه خورشیدی به حساب شارژ ساختمان واریز خواهد شد.
در مورد نحوه دریافت تسهیلات پرسیدم که آیا درخواست‌کننده باید وثیقه‌ای در اختیار بانک قرار دهد یا خیر. پاسخ دادند که خیر، خود نیروگاه نصب‌شده به‌عنوان ضمانت تسهیلات محسوب می‌شود.
درخصوص پرداخت اقساط نیز پرسیدم که آیا مبلغ فروش برق ابتدا به حساب مالک و سپس برای پرداخت اقساط استفاده می‌شود یا خیر. گفتند که خیر، قراردادی سه‌جانبه بین بانک، شرکت توزیع و مالک نیروگاه منعقد می‌شود و تا زمان اتمام اقساط، مبلغ خرید برق مستقیماً به حساب بانک به‌عنوان قسط تسهیلات واریز می‌شود.
در مورد مبلغ اقساط تسهیلات ۳۰۰ میلیونی در هر ماه، طول دوره بازپرداخت و اینکه آیا درآمد ماهانه برق تولیدی برای پوشش کامل اقساط کافی است یا خیر نیز سوال کردم، اما اعلام کردند که اطلاعات دقیقی در این خصوص ندارند و از من خواستند عکس و فیلم پشت‌بام را گرفته و از طریق واتساپ برایشان ارسال کنم تا همکارانشان پس از بررسی پاسخ دقیق بدهند.
عکس و فیلم را طبق دستورالعملی که گفته بودند به شماره واتساپ اعلامی ارسال کردم، اما در کمال تعجب پاسخی دریافت نکردم و علی‌رغم پیگیری‌های بعدی نیز جوابی داده نشد!
آچاره
پلتفرم بعدی اما معروف‌تر بود. با کلیک روی لینک آچاره در سایت مهرسان، پس از ورود به سایت، این اطلاعات نمایش داده شد:
خوشحال شدم که از همان بدو ورود، اطلاعات به‌صورت منظم و قابل دسترسی نمایش داده شدند.
یک گزینه شروع وجود داشت که آن را انتخاب کردم و در ادامه این اطلاعات از من دریافت شد:
- انتخاب مدل پرداخت: نقدی، اقساط ۱۲ ماهه یا اقساط ۳۶ ماهه
- تعیین نوع سیستم خورشیدی: متصل به شبکه، جدا از شبکه یا هایبرید
- وارد کردن شماره قبض برق
- مشخص کردن مساحت پشت‌بام
سپس با توجه به پاسخ هایی که دادم این تجهیزات به من پیشنهاد شد:
که بسته پیشنهادی شرکت آچاره شامل این موارد بود:
با توجه به اینکه در طول پروسه سوال‌ها، من سیستم هایبرید را انتخاب کرده بودم، احتمالاً اینورتر معرفی‌شده نیز هایبرید است.
تنها نکته قابل توجه این است که این بسته قیمت ۲۹۰ میلیون تومان داشت، در حالی که جدولی که در ابتدای کار نمایش داده شد، نیروگاه ۱۰ کیلووات هایبرید بدون باتری را ۴۲۰ میلیون تومان قیمت‌گذاری کرده بود.
در هر حال، مراحل سفارش در سایت آچاره را تکمیل کردم و یک متخصص به من معرفی شد. در تماس با ایشان، اطلاعاتی در خصوص متراژ پشت‌بام، رضایت محضری ساکنین آپارتمان و سایر موارد پرسیدند.
به ایشان توضیح دادم که قصد داریم یک سیستم هایبرید نصب کنیم که در حالت عادی برق تولیدی را به شبکه بفروشد و در صورت قطع برق، برق مورد نیاز آسانسور، پمپ آب، روشنایی مشاعات و درب برقی پارکینگ را تأمین کند. گفتند به چند فیلم و عکس نیاز دارند برای تخمین ظرفیت و قیمت نیروگاه. قرار شد یک فیلم از پشت‌بام تهیه و برای ایشان ارسال کنم.
سپس از ایشان این سؤالات را پرسیدم:
- چه میزان از هزینه احداث نیروگاه به‌صورت تسهیلات ارائه می‌شود؟
- مراحل دریافت تسهیلات چگونه است؟ آیا متقاضی باید شخصاً به بانک خاصی مراجعه کند یا آچاره در همکاری با مهرسان این فرآیند را انجام می‌دهد؟
- آیا درآمد حاصل از فروش برق نیروگاه برای پوشش کامل اقساط تسهیلات کافی است؟
ایشان نیز اطلاعات دقیقی در این زمینه نداشتند و تنها در خصوص فرآیند احداث نیروگاه توضیح دادند و پیشنهاد کردند با خود آچاره یا بانک مسکن تماس بگیرم.
با آچاره تماس گرفتم و همین سوالات را مطرح کردم؛ گفتند مسئول بخش نیروگاه‌های خورشیدی با من تماس خواهد گرفت. همچنین با بانک مسکن نیز تماس گرفتم که در ادامه، صحبت‌های آن‌ها را ارائه خواهم داد.
سپس فیلم پشت‌بام را نیز برای متخصص معرفی‌شده در آچاره ارسال کردم. ایشان قیمت های زیر را برای احداث نیروگاه ۱۵ کیلووات هایبرید اعلام کردند:
| تجهیزات / خدمات | هزینه |
| تجهیزات شامل پنل، اینورتر سه فاز، استراکچر، کابل و … برای نیروگاه ۱۵ کیلووات هایبرید | ۵۷۰ میلیون تومان |
| اجرت نصب | ۵۰ میلیون تومان |
| مجموع | ۶۲۰ میلیون تومان |
هزینه اعلامی احداث نیروگاه خورشیدی ۱۵ کیلووات هایبرید توسط متخصص آچاره
این هزینه بدون باتری محاسبه شده بود و با توجه به میزان پوشش ساعات قطعی برق مورد انتظار، لازم است باتری نیز تهیه شود. هزینه یک باتری لیتیومی ۵ کیلوواتی مارک گرووات در حال حاضر (آبان ۱۴۰۴) حدود ۱۸۰ میلیون تومان است.
بنابراین، احداث یک نیروگاه خورشیدی ۱۵ کیلووات هایبرید با این باتری، تقریباً ۸۰۰ میلیون تومان هزینه خواهد داشت.
طبق صحبت متخصص معرفی شده، اگر به هر واحد ۳۰۰ میلیون تومان تسهیلات برای نصب سیستم‌های خورشیدی اعطا شود، می‌توان این نیروگاه ۱۵ کیلوواتی را به سه نیروگاه ۵ کیلوواتی تقسیم کرد و برای هر کدام به‌صورت جداگانه اقدام نمود.
در مورد تسهیلات، نوع پرداخت و جزئیات دیگر هنوز موفق به صحبت با بخش مربوطه در آچاره نشده‌ام. با پیگیری مجدد گفته شد که موضوع برای بار دوم به واحد مربوطه ارجاع داده شده تا با من تماس بگیرند.
طبق گفته متخصص آچاره، با بانک مسکن نیز تماس گرفتم و در خصوص تسهیلات احداث نیروگاه خورشیدی سؤال پرسیدم. پاسخ دادند که:
- نرخ وام ۲۳ درصد است.
- برای دریافت وام ۳۰۰ میلیونی باید اوراق به مبلغ ۴۰ میلیون تومان خریداری شود.
- معرفی ضامن الزامی است
- وام پس از نصب نیروگاه پرداخت می‌شود.
وقتی پرسیدم یعنی ما باید ابتدا از جیب خودمان هزینه کنیم و نیروگاه را نصب کنیم، سپس درخواست وام بدهیم؟ پاسخشان مثبت بود. به ایشان توضیح دادم که طبق سامانه مهرسان، بازپرداخت اقساط تسهیلات از طریق درآمد فروش برق به اداره برق انجام می‌شود، اما اعلام کردند که در این خصوص اطلاعی ندارند.
همچنین درخواست کردم لینکی در سایت بانک ارائه دهند که این موارد در آن ذکر شده باشد، اما گفتند چون تسهیلات مورد استفاده عموم نیست،(!) در سایت منتشر نشده است.
احتمالاً این تسهیلات، ربطی به طرح مهرسان ندارد.
ستاپ
سامانه ستاپ خیلی سرراست بود؛ فقط چند اطلاعات ساده مثل کد پستی و شماره قبض برق را خواستند و گفتند با شما تماس می‌گیریم.
چند روز بعد تماس گرفتند و تنها سوالشان این بود که متراژ پشت‌بام چقدر است؟ گفتم حدود ۳۰۰ متر، گفتند می‌توانند یک نیروگاه ۲۰ کیلووات هایبرید با باتری برایم نصب کنند با هزینه حدود یک میلیارد و سیصد میلیون تومان!
در این مکالمه، نه از ظرفیت باتری سؤال شد، نه پرسیدند چه مصرف‌کننده‌هایی دارید، یا اینورتر تک فاز نیاز دارید یا سه فاز؛ عملاً فقط متراژ پرسیدند و یک قیمت دادند.
وقتی گفتم قصد داریم از تسهیلات مهرسان استفاده کنیم، پاسخ دادند که قسمت مالی با شما تماس خواهد گرفت!
نمی‌دانم چرا وقتی به مرحله تسهیلات می‌رسیم، همه جواب می‌دهند «یکی با شما تماس می‌گیرد» و بعد هیچ اتفاقی نمی‌افتد!
برقتو
بعد از ثبت‌نام در برقتو، از من خواستند چند عکس و فیلم از پشت‌بام ارسال کنم که این کار را انجام دادم و قرار است با من تماس بگیرند.
امیدوارم در تماس پیش رو، وقتی درباره نحوه پرداخت تسهیلات سوال کنم، مثل پلتفرم های قبلی نگویند «واحد مالی با شما تماس می‌گیرد» و محو شوند!
مصاحبه مسئولین
خانم دکتر هلیاسادات حسینی، مجری طرح‌های نوآورانه ساتبا، در مصاحبه اخیر با ایرنا اعلام کرده‌اند که در این طرح:
- تسهیلات تا سقف ۳۰۰ میلیون تومان با نرخ سود ۱۴ درصد و دوره بازپرداخت پنج‌ساله پیش‌بینی شده است که از طریق بانک‌های عامل پرداخت می‌شود.
- بانک‌ها قراردادهای خرید برق تجدیدپذیر را به‌عنوان وثیقه معتبر می‌پذیرند.
- در مورد ساختمان‌های چندطبقه نیز گفته‌اند که مالکیت نیروگاه بر اساس کد اشتراک برق مشاعات ثبت خواهد شد.
با توجه به تجربیات ذکرشده، مسیر درخواست تسهیلات، نصب نیروگاه‌های خورشیدی و اتصال آن‌ها به شبکه برای مالکین از طریق پلتفرم‌ها، چندان سرراست و شفاف نیست.
اطلاعات ارائه‌شده توسط این پلتفرم‌ها درخصوص:
- حداکثر ظرفیت قابل نصب نیروگاه در پشت‌بام ملک مورد نظر
- برند تجهیزات استفاده‌شده
- هزینه کل نیروگاه
- تفاوت نیروگاه‌های متصل به شبکه و هایبرید از نظر تسهیلات و نرخ فروش برق
- نحوه دریافت تسهیلات و بازپرداخت آن
به‌هیچ‌وجه کامل و دقیق نیست و گاهی حتی متناقض است. همچنین، مشاوره اصولی و درست فنی و مالی برای اجرای پروژه در اختیار مالکین قرار نمی‌گیرد.
با توجه به این موارد، از مسئولین مربوطه درخواست می‌کنم روندی سرراست و عملی‌تر برای اجرای این پروژه تدوین کنند و اطلاعات فنی و مالی را به‌صورت دقیق و کاربردی در اختیار متقاضیان قرار دهند.
مورد دیگری که برایم سؤال‌برانگیز است، این است که در متن مصاحبه خانم دکتر آمده: این سامانه به برق مشاع متصل می‌شود. از سوی دیگر، حداکثر تسهیلات اعطاشده به هر شماره کنتور ۳۰۰ میلیون تومان است. سؤالم اینجاست که:
آیا این بدان معناست که فرقی نمی‌کند یک آپارتمان سه‌طبقه با سه واحد و مساحت پشت‌بام ۱۵۰ متر باشد یا یک آپارتمان شش‌طبقه با هجده واحد و مساحت پشت‌بام ۴۰۰ متر؛ در هر دو حالت، فقط یک نیروگاه خورشیدی با وام ۳۰۰ میلیون تومان می‌توانند روی برق مشاعات نصب کنند؟ و یا طبق گفته برخی پلتفرم‌ها، چندین واحد نیز می‌توانند در یک آپارتمان درخواست نصب نیروگاه خورشیدی در فضای مشاع پشت بام نمایند و همگی نیز تسهیلات دریافت کنند؟
امیدوارم با اصلاح روندها و شفاف‌سازی فرایندها، مسیر نصب نیروگاه‌های خورشیدی پشت‌بامی در کشورمان تسهیل و تسریع شود و در آینده‌ای نزدیک، در منظره پشت‌بام‌های شهرهایمان، مانند بسیاری از شهرهای پیشرفته جهان، شاهد گسترش چشمگیر نیروگاه‌های خورشیدی باشیم.
