توسط : با شدت گرفتن تغییرات اقلیمی و تهدید تنوع زیستی، آینده انرژی تنها در گرو توسعه تجدیدپذیرهایی است که با طبیعت همسو باشند؛ براین‌اساس، آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA) شش اصل کلیدی را معرفی کرده که از انتخاب هوشمند زمین و بهره‌برداری چندمنظوره تا حفاظت و احیای اکوسیستم‌ها، پایش مداوم، افزایش عمر پروژه‌ها و مشارکت جوامع محلی را در بر می‌گیرد.
به گزارش IRENA، با افزایش دما، تغییرات شدید آب‌وهوایی و کاهش شدید تنوع زیستی، جهان امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند تحول در سیستم انرژی خود است، چراکه استفاده مداوم از سوخت‌های فسیلی نه‌تنها به تغییرات اقلیمی دامن می‌زند، بلکه آلودگی هوا و تهدیدهای زیست‌محیطی را افزایش می‌دهد.
در این میان، انرژی‌های خورشیدی و بادی به‌عنوان سریع‌ترین و اقتصادی‌ترین فناوری‌ها، به‌همراه توسعه و مدرن‌سازی شبکه برق، در مرکز این تحول قرار دارند. اما توسعه انرژی پاک بدون توجه به زمین، اکوسیستم‌ها و جوامع محلی می‌تواند آسیب‌زا باشد. حال برای اطمینان از توسعه انرژی پاک برای طبیعت، شش اصل عملی و مبتنی بر تجارب جهانی پیشنهاد شده است:
۱- شتاب‌دادن به توسعه انرژی‌هایی که برای طبیعت سودمند هستند
این اصل بر شناسایی مناطق با پتانسیل بالا برای انرژی پاک و کمترین اثرات زیست‌محیطی تأکید دارد. نمونه موفق در کرواسی نشان می‌دهد که با ترکیب داده‌های محیط زیستی و اجتماعی با اطلاعات پتانسیل خورشیدی و بادی، می‌توان زمین‌هایی مناسب برای توسعه انرژی انتخاب کرد و از مناطق حساس اکولوژیکی یا فرهنگی اجتناب کرد. این روش نه‌تنها بهره‌وری انرژی را افزایش می‌دهد، بلکه از خسارت به محیط زیست و تنوع زیستی جلوگیری می‌کند.
۲- بهره‌برداری هم‌زمان (Co-utilise)
اولویت با مکان‌هایی است که پیش‌تر تغییر یافته‌اند یا قابلیت استفاده چندگانه دارند. این استراتژی می‌تواند نیاز به اراضی بکر را کاهش دهد. نمونه‌ها شامل زمین‌های کشاورزی، ساختمان‌ها، پارکینگ‌ها، اراضی تخریب‌شده و سایت‌های صنعتی قدیمی هستند. در چین، ترکیب زمین‌های ماهی‌گیری با پنل‌های خورشیدی باعث شد زمین‌ها با بهره‌وری دوگانه استفاده شوند؛ سایه ایجادشده توسط پنل‌ها، رشد جلبک‌ها را کاهش داده و دما را کنترل می‌کند که به افزایش عملکرد اقتصادی و زیست‌محیطی منجر شده است.
۳- حفاظت، احیا و بهبود اکوسیستم‌ها
این اصل به برنامه‌ریزی پیشگیرانه برای حفاظت از اکوسیستم‌ها و بازگرداندن محیط به شرایط طبیعی اشاره دارد. اگر آسیب اجتناب‌ناپذیر باشد، باید جبران شود؛ برای مثال، شرکت ScottishPower Renewables در بزرگ‌ترین مزرعه بادی بریتانیا پروژه گسترده احیای خاک‌زارها را اجرا کرده و هم‌زمان مسیرهای پیاده‌روی و فضاهای عمومی ایجاد کرده است تا حمایت جامعه محلی جلب شود و اثر مثبت اجتماعی نیز تقویت شود.
۴- پایش و سازگاری
اکوسیستم‌ها پویا هستند و تغییرات غیرقابل پیش‌بینی دارند؛ بنابراین لازم است از مدیریت تطبیقی و فناوری‌های نوین برای پاسخ سریع به تغییرات استفاده شود. در ازبکستان، مزرعه بادی تحت نظارت شرکت مصدر (Masdar) از هوش مصنوعی بهره می‌برد تا عملیات توربین‌ها را تنظیم کند و از پرندگان شکارچی حفاظت کند. این شیوه نشان می‌دهد که فناوری و پایش مداوم می‌توانند هم‌زمان با توسعه انرژی پاک، سلامت اکوسیستم‌ها را تضمین کنند.
۵- افزایش طول عمر مفید پروژه‌ها
به‌جای ساخت پروژه‌های جدید و ایجاد اثرات زیست‌محیطی اضافی، بازسازی و به‌روزرسانی تجهیزات موجود می‌تواند طول عمر مفید پروژه‌ها را افزایش دهد. در هند، شرکت Narasus Spinning Mills با جایگزینی توربین‌های بادی قدیمی، تولید سالانه انرژی را بیش از دو برابر کرد؛ این روش بهره‌وری منابع، کاهش هزینه‌ها و کاهش اثرات محیطی مرتبط با ساخت پروژه‌های جدید را تضمین می‌کند.
۶- مشارکت بازیگران محلی
مشارکت جوامع محلی برای تمامی پروژه‌ها در همه مراحل توسعه، ضروری است. اقدامات مربوط به مشاوره و مشارکت جامعه لازم است تا حمایت عمومی جلب شود و از دانش سنتی و علمی محلی بهره‌برداری گردد؛ امری که به موفقیت بلندمدت و پایداری پروژه کمک می‌کند.
برای مثال، در سیرالئون قانون الزامی برای رضایت آزاد، پیشاپیش و آگاهانه برای هر پروژه صنعتی وجود دارد. همچنین در هلند، دولت و شرکت TenneT توسعه شبکه برق را از طریق یک فرایند مشارکتی طراحی کردند که حدود ۷۰۰ شهروند و ذی‌نفع در آن حضور داشتند و در عین حفظ حمایت عمومی، نیازهای فنی و بودجه‌ای نیز رعایت شد.
این شش اصل، الگویی عملی برای توسعه انرژی پاک در هماهنگی با طبیعت ارائه می‌دهند.
