توسط : تحقیقات نشان می‌دهد که دو سوم زباله‌های موجود در رودخانه‌ها پلاستیکی هستند و سالانه میلیون‌ها تن از این پلاستیک‌ها از طریق رودخانه‌ها به اقیانوس‌ها منتقل می‌شوند. این زباله‌ها نه‌تنها سلامت انسان‌ها و حیات‌وحش را تهدید می‌کنند، بلکه زیرساخت‌ها، گردشگری و اکوسیستم‌های حیاتی را نیز در معرض خطر قرار می‌دهند.
احتمالاً با لکه عظیم زباله‌های اقیانوس آرام آشنا هستید، که تقریباً شامل ۱.۸ تریلیون قطعه زباله است. براساس منابع مختلف، بیشتر این زباله‌ها پلاستیکی هستند. اما این زباله‌ها از کجا می‌آیند؟ پاسخ واضح است: از فعالیت‌های انسانی.
بخش زیادی از این زباله‌ها توسط بارش باران شسته شده و به نهرها، جوی‌ها، رودخانه‌ها، خیابان‌ها، فاضلاب‌های سطحی و سیستم‌های زیرزمینی منتقل می‌شوند و نهایتاً به آب‌های بزرگ‌تر می‌رسند. اگرچه لکه زباله اقیانوس آرام بسیار عظیم است، کمتر به این موضوع توجه شده که رودخانه‌های ما نیز میزان زیادی زباله پلاستیکی دارند. تحقیقات اخیر دانشگاه کالیفرنیا در سانتا باربارا نشان می‌دهد رودخانه‌ها میزان بسیار زیادی پلاستیک در خود دارند.
«چیس بروستر»، دانشمند در آزمایشگاه علوم دریایی دانشگاه UCSB و نویسنده اصلی این مقاله، می‌گوید: «سالانه ۱٫۹۵ میلیون تن پلاستیک — معادل وزن ۵.۳ ساختمان امپایر استیت — از طریق رودخانه‌ها در سراسر جهان جابه‌جا می‌شود.» اما این حجم عظیم زباله چگونه وارد رودخانه‌ها می‌شود؟
رودخانه‌ها میزان بسیار زیادی پلاستیک در خود دارند
زباله‌ها با روش‌های مختلف وارد رودخانه‌ها می‌شوند. معمولاً به زباله‌هایی که به رودخانه‌ها می‌رسند، زباله‌های مدیریت‌نشده گفته می‌شود. ریختن زباله در محیط، دفن غیرقانونی و نشت از محل‌های دفن غیربهداشتی یا دفن زباله‌هایی که کنترل آلودگی مناسبی ندارند، ازجمله منابع این زباله‌ها هستند.
برخی از این زباله‌ها ممکن است از فواصل بسیار دور نسبت به رودخانه‌ها سرچشمه بگیرند و توسط باد و باران از طریق مسیرهای شهری و نهرها به آبراه‌ها منتقل شوند. در مناطقی که دسترسی به خدمات مدیریت زباله محدود است، محل‌های دفن غیررسمی ایجاد می‌شوند که اغلب در مجاورت رودخانه‌ها قرار دارند.
چگونه می‌توان از ورود زباله‌ها به رودخانه‌ها جلوگیری کرد؟
ابتدا، هرچه تولید پلاستیک کمتر باشد، پلاستیک کمتری وارد رودخانه‌ها می‌شود. دوم، پلاستیکی که تولید می‌کنیم باید به‌طور صحیح مدیریت شود تا فرصت ورود به رودخانه‌ها را نداشته باشد. زیرساخت‌های مدیریت زباله و دسترسی به خدمات آن هنوز در سراسر جهان به‌شدت ناکافی است. تنها حدود ۱۰ درصد پلاستیک‌ها بازیافت می‌شوند. اگر پلاستیک بیشتری بازیافت شود، نیاز به تولید پلاستیک جدید کاهش می‌یابد و درنتیجه میزان زباله پلاستیکی که می‌تواند به آلودگی رودخانه‌ها منجر شود، کمتر خواهد شد.
هرچه محل ورود زباله به رودخانه به اقیانوس نزدیک‌تر باشد، احتمال رسیدن آن به اقیانوس بیشتر است. همچنین، برخی پلاستیک‌ها به شکل متفاوتی حرکت می‌کنند؛ برای مثال، یک بطری نوشیدنی که روی آب شناور است، نسبت به تایری که در آب فرو می‌رود، احتمال جابه‌جایی بیشتری دارد.
براساس پیش‌بینی‌ها، حدود ۱٫۹۵ میلیون تن پلاستیک در سال از رودخانه‌ها به اقیانوس‌ها منتقل می‌شود و به احتمال زیاد میزان واقعی بیشتر است که این مسئله بسیار نگران‌کننده است.
بااین‌حال، برخی کارشناسان هشدار می‌دهند که تنها بازیافت پلاستیک کافی نیست؛ به گفته آن‌ها، بخش عمده آسیب‌های زیست‌محیطی پلاستیک، نه در پایان عمر آن، بلکه به همان ابتدای فرایند تولید مربوط می‌شود.
تمام پلاستیک‌ها از محصولات نفتی ساخته می‌شوند
تقریباً تمام محصولات پلاستیکی که روزانه با آن‌ها سروکار داریم، از سوخت‌های فسیلی تولید می‌شوند. تولید پلاستیک از سال ۱۹۵۰ به‌طور متوسط سالانه ۹ درصد افزایش یافته و در سال ۲۰۱۹ به ۴۶۰ میلیون تن رسیده است. درحال‌حاضر ۱۲ درصد از تقاضای جهانی نفت و بیش از ۸ درصد از تقاضای گاز طبیعی صرف تولید پلاستیک می‌شود.
آسیب‌های زیست‌محیطی پلاستیک در رودخانه‌ها
ریزپلاستیک‌ها در رودخانه‌ها ممکن است در منابع غذایی تجمع کنند و تماس مستقیم از طریق تنفس یا مصرف آب، باعث انباشت آن‌ها در بدن ما می‌شود. سایر زباله‌های پلاستیکی نیز زیرساخت‌ها و جوامع انسانی را با مسدود کردن کانال‌های آب، افزایش خطر و خسارت سیل و تأثیر منفی بر گردشگری، شیلات و حمل‌ونقل دریایی، تحت تأثیر قرار می‌دهند.
همچنین، پلاستیک‌ها اکوسیستم رودخانه و تنوع زیستی را با خطراتی مثل گیر کردن و بلعیده شدن توسط حیات‌وحش، خفه کردن موجودات، نشت افزودنی‌های شیمیایی، و انتقال گونه‌ها و پاتوژن‌های غیربومی تحت تأثیر قرار می‌دهند.
در اقیانوس‌ها نیز پلاستیک اکوسیستم‌های حیاتی مانند صخره‌های مرجانی و مانگروها را می‌پوشاند و تخریب می‌کند. پلاستیک می‌تواند گونه‌های غیربومی را منتقل کند و افزودنی‌های شیمیایی را نشت دهد. با شکستن پلاستیک به ذرات ریز، ریزپلاستیک‌ها وارد زنجیره غذایی می‌شوند و از طریق مصرف غذاهای دریایی به بدن انسان‌ها منتقل می‌گردند.
پلاستیک به‌طور کامل تجزیه می‌شود یا فقط به ذرات ریز تبدیل می‌شود؟
پلاستیک به‌تدریج به ذرات کوچک‌تر و کوچک‌تر شکسته می‌شود. با شکستن ریزپلاستیک‌ها، نانوپلاستیک تشکیل می‌شود که حتی کوچک‌تر و خطرناک‌تر است.
همچنین بخوانید: تبدیل زباله‌های پلاستیکی به منبع انرژی
